Rok 1974 – Åke postanawia, że już nigdy nie zmarznie

Potrzeba często bywa matką wynalazków. Założyciel Fjällräven, Åke Nordin, biwakował – a w zasadzie nocował w śnieżnej jamie – na otwartym górskim płaskowyżu Abisko na dalekiej szwedzkiej północy. Noc była nieznośnie zimna i wietrzna.

Dokuczliwe zimno było dla Åke najmniej lubianym aspektem outdoorowych aktywności. Kiedy leżał, szczękając zębami, zaczął zastanawiać się, jak stworzyć kurtkę, w której po prostu nie dałoby się zmarznąć.

Åke od dawna nienawidził wojskowego owczego futra, które szybko stawało się ciężkie i wilgotne. Marzył o lżejszym ubraniu, które można by złożyć do niewielkich rozmiarów i zmieścić w plecaku, a które po założeniu chroniłoby przed praktycznie każdą temperaturą.

Nauka od najlepszych to dobry początek

W 1940 roku Amerykanin Eddie Bauer opatentował projekt pierwszej na świecie kurtki puchowej – po tym jak nabawił się zapalenia płuc podczas wycieczki na ryby w amerykańskim stanie Waszyngton. Jego ocieplana puchem parka stała się ulubionym modelem amerykańskich pilotów wojskowych pilotów, którzy używali jej w czasie II wojny światowej.

Åke od zawsze uczył się, naśladując ludzi o większych umiejętnościach niż te, które posiadał on sam.

Ekspertami od ociepliny z puchu byli Amerykanie, dlatego wyruszył do USA. Na outdoorowych targach w Chicago spotkał wspinacza George’a Lamba, założyciela Camp 7 – w tamtych latach najlepszego amerykańskiego producenta puchowych kurtek i śpiworów.

Kilka lat później Lamb sprzedał interes firmie z Kalifornii i przeszedł na emeryturę, aby zajmować się swoimi końmi. Wcześniej jednak zabrał szwedzkiego przyjaciela do Boulder w Kolorado, aby pokazać mu, jak stworzyć najlepszą kurtkę puchową i inne podobne produkty, na przykład śpiwory.

W tamtych czasach pionierami przemysłu outdoorowego byli przeważnie samoucy – wielbiciele aktywności na świeżym powietrzu. Wszyscy wspierali się nawzajem w pracach nad nowymi produktami i rozwiązaniami. Kiedy Lamb przekazał Åke swoją wiedzę, Szwed opublikował szkice rewolucyjnego namiotu Thermo w katalogu Fjällräven, aby ludzie mogli przekazać swoje uwagi i sugestie poprawek. Po powrocie do Örnsköldsvik Åke wreszcie miał narzędzia umożliwiające zaprojektowanie funkcjonalnej odzieży skutecznie chroniącej przed zimnem. Zasiadł do maszyny Singer i uszył kurtkę z wytrzymałego poliamidu Rutarme (nylonu) połączoną z drugą kurtką zewnętrzną.

Fjällräven Expedition Down Jacket

Testy amerykańskiej armii potwierdziły, że 10-centymetrowa warstwa ociepliny chroni przed mrozem do minus 40°C, o ile kanały powietrza pomiędzy kurtką wewnętrzną i zewnętrzną są przeszyte, tak jak w śpiworach. 

Korzystając z tej wiedzy i techniki poznanej w Kolorado, Åke wypełnił kanały powietrza gęsim puchem i pierzem, a na ramionach umieścił materiał Dacron z włókien poliestrowych, aby chronić tę strefę przed kompresją i utratą warstwy izolacyjnej podczas noszenia ciężkich przedmiotów w kieszeniach. Zaopatrzył kurtkę w ocieplany kaptur umożliwiający zakrycie całej głowy z wyjątkiem oczu. Wydłużył też krój kurtki – tak, aby zakrywała biodra

Po przeprowadzeniu starannych testów prototypu w 1974 roku Åke rozpoczął produkcję Fjällräven Expedition Down Jacket. Jej kaptur został wyposażony w żółte woskowane sznureczki o wytrzymałości zbliżonej do sznurówek łyżew hokejowych. Tak powstała kurtka zapewniająca ciepło w ekstremalnie niskich temperaturach i miejscach bez schronienia pod dachem.

Od bieguna południowego po ulice Sztokholmu

Na przestrzeni lat z kurtki Fjällräven Expedition Down Jacket korzystali uczestnicy wypraw Swedish Polar Research Secretariat na biegun południowy i Grenlandię. Zapewniała ciepło poganiaczom psich zaprzęgów na kole podbiegunowym i alpinistom w bazach w Himalajach.

W pewnym momencie Fjällräven sprzedał jednak najwięcej modeli Expedition Down Jacket w modnej dzielnicy Sztokholmu.

Mówi się, że szwedzka moda na puchowe kurtki ma swoje źródło w kulcie, jakim otaczano lokalną gwiazdę narciarstwa, Ingmara Stenmarka. Małomówny, ale niezwyciężony mieszkaniec północy kraju spopularyzował narciarstwo alpejskie wśród rodaków, którzy wcześniej preferowali długodystansowe narciarstwo klasyczne.

Szwedzcy turyści spędzający zimowe urlopy w Alpach naśladowali kontynentalną modę na stokach. Właśnie w ten segment rynku trafiła oferta Expedition Down Jacket.

Kurtka szybko stała się hitem wśród kobiet, które w tamtych czasach chętniej wybierały długie kurtki zakrywające biodra. Na popularność kurtki wśród poszukiwaczy przygód i entuzjastów sportów na wolnym powietrzu trzeba było jednak czekać do lat 90. ubiegłego wieku. Jednak kiedy już to nastąpiło, jej zasięg był imponujący.

Kariera filmowa

Ciepła puchowa kurtka Fjällräven zyskała popularność wśród pracowników przemysłu filmowego, szczególnie operatorów kamer, którzy spędzali całe dnie na planie zdjęciowym w terenie. Jan Troell, reżyser filmu Lot orła – dramatu o podjętej w XIX-wieku przez Szwedów próbie przelotu balonem na biegun północny – wyposażył siebie i swoją ekipę w puchowe kurtki Fjällräven. Wkrótce o takie same kurtki zaczęli ubiegać się inni szwedzcy reżyserzy i gwiazdy filmowe, w tym Lena Olin.

Wersja XXXS

Dla wielu kobiet  problem stanowiła jednak pokaźna objętość kurtki. Åke zakładał, że po powrocie do bazy można ją założyć na kompletne zimowe ubranie ­– stąd jej obszerny krój.

Takie założenie nie do końca pokrywało się z preferencjami miejskich klientek u progu nowego tysiąclecia. Sklep w jednej z bogatszych dzielnic Sztokholmu zwrócił się do Fjällräven z prośbą o mniejsze rozmiary kurtek.

Åke początkowo był sceptyczny – miał świadomość, że jeśli kurtka nie będzie zakrywać bioder, jej właściwości zostaną po części utracone. Ostatecznie jednak firma spełniła życzenie klientek i rozpoczęła produkcję kurtek Expedition Down Jacket w rozmiarach XXS i XXXS. Sprzedaż poszybowała w górę. W połowie pierwszego dziesięciolecia XXI wieku kurtkę można było zobaczyć w każdej dzielnicy Sztokholmu.

Podobnie jak wiele innych popularnych markowych produktów model Fjällräven Expedition Down ­Jacket doczekał się wielu podróbek. Przed świętami Bożego Narodzenia w 2003 roku gazety i stacje metra wypełniały reklamy tanich kurtek Fjällräven sprzedawanych ze zniżką 70%.

Fjällräven skontaktował się ze szwedzkimi organami ścigania, które namierzyły ponad 1000 pirackich kurtek importowanych z Chin. Podróbki zostały zniszczone, a ich importer zmuszony do pokrycia strat.

21 grudnia sąd przyznał kurtce Fjällräven Expedition Down Jacket ochronę praw autorskich – na tej samej zasadzie jak w przypadku utworów muzycznych, literatury czy dzieł sztuki

„Moda mnie nie interesuje”

Jak więc chłopak z Örnsköldsvik stał się głównym graczem na szwedzkiej scenie mody?

Kiedy zadano Åke to pytanie, obruszył się. „Moda mnie nie interesuje. Zawsze tworzyłem produkty, który były potrzebne mnie samemu. Nie jestem nikim wyjątkowym, jestem zwykłym facetem. Oznacza to, że kiedy opracowuję dla siebie produkty, spełniają oczekiwania wielu innych ludzi”.

Kluczowym aspektem jest prostota. Åke nie znosił marznąć, dlatego zaprojektował kurtkę chroniącą przed mrozem lepiej niż jakikolwiek inny model na rynku. Wybrał niebieski, bo był to jego ulubiony kolor. Kurtkę zaopatrzył w żółte ściągacze, bo w zestawieniu z niebieskim przypominały mu flagę Szwecji. Z czasem jego obszerna kurtka została uznana przez sąd za dzieło sztuki – całkiem niezłe osiągnięcie jak na kogoś, kto po prostu szukał ubrania, w którym nie byłoby mu zimno.