Mówimy “nie” związkom PFC od 2009 roku

Jeśli chodzi o nasz związek z naturą we Fjällräven, Global Product Director Donna Bruns mówi bez ogródek: „Bez natury możemy się po prostu spakować i wrócić do domu”. 

Jedną z naszych podstawowych wartości jest „odpowiedzialne postępowanie wobec przyrody, ludzi i zwierząt”. Ma to wpływ na wszystko, co robimy. Można sobie zatem wyobrazić, jak Donna zareagowała w 2008 roku, kiedy otrzymała telefon od eksperta chemicznego i doradcy Stefana Posne w sprawie związków PFC. Była przerażona. Wieści były złe. Naprawdę złe.

“Były we wszystkim. Były wszędzie”. 

Pojawienie się w latach 50. XX wieku perfluorowęglowodorów (powszechnie znanych jako PFC) było prawdziwą rewolucją w przemyśle tekstylnym. Jako materiał DWR (Durable Water Repellency – odpychający wodę) ich zdolność do zatrzymywania wilgoci, tłuszczu i brudu poprzez zmianę napięcia powierzchniowego materiałów była niezrównana. Stosowano je do najróżniejszych rzeczy. W t-shirtach, aby zabezpieczyć je przed plamami z filtrów przeciwsłonecznych. W strojach kąpielowych, umożliwiając szybkie suszenie. W skarpetkach, aby przedłużyć ich żywotność. I wielu innych.

Niestety, w miarę upływu czasu te związki chemiczne zaczęły przenikać do zbiorników wodnych i przedostawać się do gleby. Cząsteczki przywierały nawet do kurzu i aerozoli, podróżując w powietrzu do najbardziej odległych miejsc na ziemi. Ostatecznie PFC wykryto we wszystkim, od małych skorupiaków wodnych po ludzkie płody i mleko matki. Badania przeprowadzone w tym czasie wykazały, że wpływają one na układ odpornościowy, hormony i funkcjonowanie narządów. Teraz wiemy, że PFC mają zdolność wpływu na DNA.

Ta niepokojąca rozmowa telefoniczna Donny nie była bynajmniej końcem tematu. Dowiedziała się również, że PFC są odporne na biodegradację. Raz zastosowane, zostawały na zawsze i nie było możliwości pozbycia się ich. Krótko mówiąc są to „wieczne chemikalia”.

„PFC były najczęściej wybieranym środkiem DWR w przemyśle tekstylnym i firmach zajmujących się sprzętem outdoorowym” – mówi Donna. „Więc stosowano je we wszelkiego rodzaju materiałach i wszelkiego rodzaju produktach. W namiotach i plecakach, a nawet w rzeczach, w których nie było takiej potrzeby, jak G-1000. Cokolwiek to było, były w tym PFC. Były we wszystkim. Były wszędzie”.

Po poinformowaniu o problemie dyrektora generalnego Martina Axelheda i najwyższego kierownictwa Fjällräven, szybko i jednomyślnie osiągnięto porozumienie co do kolejnego kroku: związki PFC muszą zniknąć. Ten cel przyświeca nam do dziś, ponieważ Martin i kierownictwo Fjällräven prowadzą firmę wciąż uwzględniając ten krytyczny temat.

“O $#*%&, one tam również są?” 

Usunięcie PFC ze wszystkich naszych produktów wymagało wyeliminowania ich na każdym poziomie naszej działalności. Wykonanie tego na wszystkich etapach łańcucha dostaw było długim, złożonym i żmudnym zadaniem. Systematycznie sprawdzaliśmy każdy pojedynczy element każdego pojedynczego produktu i wszystkie procesy produkcyjne, aby upewnić się, że nie zastosowano PFC. 

„Niektórzy z naszych partnerów byli naprawdę zdezorientowani. Pytali: 'Dlaczego to robimy?' i 'Dlaczego teraz jest to tak wielka sprawa?', ponieważ żadna inna marka nie pytała wówczas o związki PFC. Na szczęście wielu naszych partnerów stanęło na wysokości zadania i ciężko pracowało, aby pomóc nam osiągnąć nasze cele”.

Na początku przestaliśmy stosować związki PFC w odzieży, m.in. w membranach i przy impregnacji. Od 2015 roku wyeliminowaliśmy PFC z materiałów wykorzystywanych do produkcji namiotów i wszystkich innych produktów. Jednak dopiero w 2021 roku mogliśmy uzyskać wysokiej jakości zamki błyskawiczne bez zawartości PFC, więc rok później mogliśmy wreszcie zacząć mówić, że nasze produkty są produkowane bez komponentów zawierających związki PFC.

Dziś jesteśmy dosłownie o krok od osiągnięcia naszego celu. Utrzymanie tego stanu i dążenie do zerowego użycia związków PFC wymaga jednak czujności. Stale przeprowadzamy wyrywkowe kontrole naszych produktów, aby mieć pewność, że przestrzegane są nasze rygorystyczne normy. 

“Dla dobra natury byliśmy gotowi przyjąć cios”.

Kiedy Donna i jej zespół dowiedzieli się o wpływie PFC na środowisko, ich pierwszą myślą było: "Czy to już koniec? Czy to była jedyna możliwość, by stworzyć bardzo funkcjonalną odzież typu shell?".  

Oczywiście odpowiedź brzmiała "Nie!", więc rozpoczęli ambitny projekt opracowania autorskiego materiału całkowicie wolnego od związków PFC, równolegle z ich eliminacją. Założenie było następujące: materiał ten powinien mieć jak najlepsze właściwości hydrofobowe przy jak najmniejszym wpływie na środowisko.

Nie chodziło o stworzenie szybkiego rozwiązania na nowy sezon, ale o zaangażowanie się w cały proces w celu znalezienia zrównoważonego rozwiązania na przyszłość, które zapewni skuteczną ochronę przed wilgocią i utrzyma oddychalność. Prototypy zostały przetestowane w laboratorium i w terenie, a nacisk położono na współpracę z niezawodnymi dostawcami, którzy stosowali te same rygorystyczne standardy, co my. 

Po kilku latach, w 2012 roku, na rynek wprowadzono tkaninę Eco-Shell. Wykonana z warstw poliestru, przy czym zewnętrzna warstwa powstała z poliestru pochodzącego z recyklingu jest w pełni impregnowana materiałem DWR niezawierającym PFC. Utrzymuje użytkownika w suchości, utrudniając przenikanie wody przez ubranie i pochłania wilgoć ze środka, transportując ją z dala od ciała. W związku z tym, dla użytkownika funkcjonalność Eco-Shell (i wszystkich innych naszych produktów odpornych na warunki atmosferyczne, które pojawiły się później) była taka sama: zapewniała suchość.  

Duża różnica polegała na trwałości naszego DWR wolnego od związków PFC. Wymagało to bardziej regularnej impregnacji. Dla Fjällräven nie było to wielkim problemem, ponieważ proces jest łatwy. Wystarczy spryskać czystą odzież środkiem DWR niezawierającym PFC i włożyć ją do suszarki. Jednak w 2012 roku koncepcja przekazania konsumentom odpowiedzialności za opiekę i naprawy była zupełnie nowa. Według Donny:

„Musieliśmy przekazać ludziom, że owszem, wodoodporność ich odzieży będzie taka sama, ale nie będzie już tak trwała. Tutaj wymagane było działanie użytkownika. Aby zachować pełną funkcjonalność ubrań, być może będzie trzeba dbać o nie inaczej niż zwykle.”

“Jeśli coś jest słuszne, po prostu zrób to”. 

W 2023 roku ustawodawstwo nadrobiło zaległości, a regiony takie jak Europa i Kalifornia zdecydowały się wprowadzić zakaz stosowania związków PFC począwszy od 2025 roku. Dla środowiska jest to doskonała wiadomość, która daje wielu firmom motywację potrzebną do rozpoczęcia ciężkiej pracy nad wycofywaniem PFC. Dla nieprzygotowanych będzie to intensywny czas, dlatego cieszymy się, że rozpoczęliśmy naszą podróż wcześniej. We Fjällräven kierujemy się naszymi wartościami, a nie przepisami, dlatego mieliśmy czas i przestrzeń potrzebną do eksploracji niezbadanych dla nas obszarów i odkrywania nowych doskonałych rozwiązań. Jak mówi Donna, to jest najlepsza rzecz we Fjällräven. „Jeśli coś jest słuszne, po prostu zrób to”.

Lipiec 2023